Scena pierwsza - Scena druga - Scena trzecia - Scena czwarta - Scena piąta - Scena szósta - Scena siódma

Scena pierwsza

Ten sam pokój, co w końcu aktu poprzedniego. Królowa, Rozenkranc i Gildenstern, po chwili wchodzi Król.

KRÓL

Tych głuchych jęków, tych przeciągłych westchnień

Musi być powód; winniśmy go dociec.

Gdzie syn twój, pani?

KRÓLOWA

do Rozenkranca i Gildensterna

Odstąpcie na chwilę.

Tamci odchodzą.

Ach, panie, cóżem widziała tej nocy!

KRÓL

Cóźeś widziała, Gertrudo? Mów: co się

Dzieje z Hamletem?

KRÓLOWA

Szaleje jak morze

I wicher, kiedy w zawody spór wiodą,

Kto z nich silniejszy. Usłyszawszy szelest

Poza obiciem, w niepohamowanym

Zapędzie dobył szpady i wołając:

"Szczur! ", przebił szpadą owdzie ukrytego

Nieszczęśliwego starca.

KRÓL

Co za wściekłość!

Tak samo by się było stało ze mną,

Gdybym był tam się znalazł. Wolność jego

Zagraża wszystkim, mnie i tobie samej.

Niestety! jakież zadośćuczynienie

Wymazać zdoła ten krwawy postępek?

Moja to, moja wina, bo przezorność

Nakazywała mi wcześnie wziąć w kluby,

Poskromić tego młodego szaleńca;

Ale kochałem go, tak go kochałem,

Żem nie chciał wejrzeć w tę smutną konieczność;

I jak ktoś brzydką dotknięty chorobą,

Chcąc ją zataić, pozwoliłem złemu

Pójść aż do rdzenia życia. Gdzież on poszedł?

KRÓLOWA

Złożyć w ustroniu ciało zabitego,

Przy czym szaleństwo jego, jako ruda

Drogiego kruszcu zmieszanego z podłym,

Szlachetną stronę ukazało: płakał

Nad tym, co zrobił.

KRÓL

Wyjdźmy stąd, Gertrudo,

Prędzej niż słońce szczyty gór ozłoci,

Musi on wsiąść na okręt: nam zaś trzeba

Całej powagi i zręczności użyć

Na ubarwienie i uniewinnienie

Tego niecnego czynu. - Gildensternie!

Wchodzą Rozenkranc i Gildenstern.

Idźcie i weźcie z sobą jeszcze kogo.

Hamlet w szaleństwie zabił Poloniusza

I gdzieś go powlókł z tego tu pokoju.

Idźcie, wynajdźcie go, przemówcie grzecznie

I każcie ciało zanieść do kaplicy.

Spieszcie się, proszę was.

Wychodzą Rozenkranc i Gildenstern.

Pójdźmy, Gertrudo,

Zgromadzim naszych najlepszych przyjaciół

I odkryjemy im tak to, co zaszło,

Jak to, co czynić zamierzamy. Może

Takim, sposobem potwarz, której poszept

Z jednego krańca świata do drugiego

Szparko jak działo do tarczy przenosi

Zatruty pocisk, minie nas i tylko

Nieczułe zrani powietrze. Pójdź, luba!

Trapi i trwoży mnie ta ciężka próba.

Scena druga

Inny pokój tamże. Wchodzi Hamlet.

HAMLET

Bezpiecznie schowany.

ROZENKRANC

za sceną

Hamlecie!

Książę Hamlecie!

HAMLET

Ale cicho; cóż to za hałas? ktoś wołał Hamleta; a! to oni.

Wchodzą Rozenkranc i Gildenstern.

ROZENKRANC

Przychodzim cię zapytać, mości książę,

Gdzieś podział trupa?

HAMLET

Złączyłem go z prochem,

Z którym najbliższe miał powinowactwo.

ROZENKRANC

Racz nam powiedzieć, panie, gdzie on leży,

Byśmy go mogli przenieść do kaplicy.

HAMLET

Nie sądźcie tego.

ROZENKRANC

Czego, mości książę?

HAMLET

Ażebym umiał być panem waszej tajemnicy, a swojej własnej nie umiał. Poza tym kiedy pytanie czyni gąbka, jakąż odpowiedź ma dać syn królewski?

ROZENKRANC

Maszli mnie, książę, za gąbkę?

HAMLET

Nie inaczej; za gąbkę, która wciąga w siebie królewskie fawory, nagrody i łaski. Ale takie istoty wyświadczają ostatecznie samemuż królowi przysługę. Trzyma on je w gębie jak małpa i cmoka, aby je połknął potem. Skoro zapotrzebuje tego, co waść zbierzesz, dość mu cię będzie ścisnąć, a wnet nasiąkła gąbka znowu będzie sucha.

ROZENKRANC

Nie rozumiem tego, mości książę.

HAMLET

Tym lepiej. Gdy o łajdactwie mowa, na dobie tępa głowa.

ROZENKRANC

Mości książę, trzeba, żebyś nam powiedział koniecznie, gdzie jest ciało, i poszedł z nami do króla.

HAMLET

Ciało jest w posiadaniu króla, ale król nie jest w posiadaniu ciała; król jest czymś.

GILDENSTERN

Jak to czymś?

HAMLET

Niczym. Prowadźcie mnie do niego. Lis do nory, wszyscy za nim.

Wychodzą.

Scena trzecia

Inny pokój tamże. Król w towarzystwie kilku panów.

KRÓL

Kazałem szukać go i znaleźć ciało.

Jak niebezpieczne jest pozostawienie

Tego młodzieńca na wolności, sami

Widzimy teraz, niestety, zbyt jasno.

Nie nam tu jednak wypada surowe

Stosować środki. On ma zachowanie

U ludu, który nie bierze na rozum,

Ale na oko; gdzie zaś to ma miejsce,

Tam zwykle bywa ważona na szali

Nie wina, ale kara winowajcy.

Trzeba dlatego, ażeby to nagłe

Jego wysłanie wydało się krokiem

Od dawna ułożonym! Złe gwałtowne

Gwałtownym tylko leczy się lekarstwem

Lub żadnym.

Wchodzi Rozenkranc.

I cóż?

ROZENKRANC

Gdzie złożone ciało,

Wydobyć z niego nie mogliśmy, panie.

KRÓL

Gdzież on jest?

ROZENKRANC

Czeka na rozkazy waszej

Królewskiej mości w przyległym pokoju,

Pod strażą.

KRÓL

Niechaj wejdzie.

ROZENKRANC

Gildensternie,

Wprowadź tu księcia.

Wchodzą Hamlet i Gildenstern.

KRÓL

Hamlecie, gdzie Poloniusz?

HAMLET

Na kolacji.

KRÓL

Na kolacji? gdzie?

HAMLET

Nie tam, gdzie on je, ale tam, gdzie jego jedzą. Zebrał się właśnie koło niego kongres politycznych robaków. W gastronomii nie ma, panie, większego potentata jak robak. Tuczymy wszelkie istoty dla karmienia siebie, siebie zaś tuczymy dla robaków. Tłusty król i chudy pachołek są to tylko różne potrawy, dwa dania na jeden stół, i basta.

KRÓL

Niestety!

HAMLET

Rybak może wsadzić na wędę robaka, który jego królewską mość pożywał, i spożyć rybę, która tego robaka zjadła.

KRÓL

Co przez to rozumiesz?

HAMLET

Nic; to tylko pokazuje, jakim sposobem król może odbyć podróż przez wnętrzności charłaka.

KRÓL

Gdzie Poloniusz?

HAMLET

W niebie. Każ go tam szukać; a jeżeli go posłowie twoi tam nie znajdą, poszukaj go sam w innym miejscu. To pewna jednak, że jeżeli go nie znajdziecie w tym miejscu, poczujecie go w następnym na schodach prowadzących do galerii.

KRÓL

do kilku osób z orszaku

Idźcie go tam poszukać.

HAMLET

Będzie czekał, aż przyjdziecie.

Wychodzi kilka osób z orszaku.

KRÓL

Hamlecie, własne twoje bezpieczeństwo,

Którego pragniem, tak jak opłakujem

To, coś uczynił, wymaga, ażebyś

Czyn ten niezwłocznym opłacił wyjazdem.

Gotuj się przeto; okręt już pod żaglem,

Wiatr sprzyja; orszak twój czeka i wszystko

Wskazujeć drogę do Anglii.

HAMLET

Do Anglii?

KRÓL

Tak jest, Hamlecie.

HAMLET

Dobrze.

KRÓL

Będzie dobrze,

Hamlecie; gdybyś widział moje chęci!

HAMLET

Widzę cherubina, który je widzi. Do Anglii zatem! Idźmy, panowie. Bądź zdrowa, kochana matko.

KRÓL

Jam przywiązany twój ojciec, Hamlecie.

HAMLET

Matko!

Ojciec i matka tyle znaczą co mąż i żona, a mąż i żona są jednym ciałem; a więc, matko! Dalej, do Anglii!

Wychodzi.

KRÓL

Idźcie w trop za nim. Zwabcie go czym prędzej

Na okręt; niechaj odpłynie dziś jeszcze,

Przygotowane już i przewidziane

Wszystko, co będzie wam potrzebne. Spieszcie,

Spieszcie, nie tracąc czasu.

Wychodzą Rozenkranc i Gildenstern.

A ty, Anglio,

Jeśli ci przyjaźń moja pożądana

(O czym nie wątpię, boś świeżo uczuła

Moją potęgę, i gojąc dotychczas

Blizny zadane duńskim mieczem, trwożne

Niesiesz nam hołdy), Anglio, nie waż lekce

Wszechwładnej woli mojej, która w listach,

Zaklinających cię o tę przysługę,

Wyraźnie żąda od ciebie niezwłocznej

Śmierci Hamleta. Wypełnij to, Anglio,

Bo on mi trawi krew jak zaród suchot,

Z którego ty mnie masz uleczyć. Póki

To się nie stanie, poty w żadnej doli

Nic mnie nie znęci i nie zadowoli.

Wychodzi.

Scena czwarta

Równina w Danii. Wchodzi Fortynbras z wojskiem.

FORTYNBRAS

Mości rotmistrzu, idź, pozdrów ode mnie

Duńskiego króla; powiedz mu, że wskutek

Przyrzeczeń, jakie od niego otrzymał,

Fortynbras prosi go o glejt do przejścia

Przez duńskie kraje. Wiesz, gdzie się zejść mamy.

Jeżeli jego królewska mość będzie

Miała co do nas, to mu przjdziem oddać

Należną czołobitność. Tak mu powiedz.

ROTMISTRZ

Oznajmię mu to, panie

FORTYNBRAS

Naprzód! z wolna!

Wychodzi z wojskiem. Wchodzą Hamlet, Rozenkranc i Gildenstern.

HAMLET

Czyje to wojska, rotmistrzu?

ROTMISTRZ

Norweskie.

HAMLET

Gdzie one idą?

ROTMISTRZ

Ku granicom Polski.

HAMLET

Kto ma nad nimi dowództwo?

ROTMISTRZ

Synowiec

Starego króla, Fortynbras.

HAMLET

Czy pochód

Ich ma na celu podbój całej Polski

Lub pewnej części tylko?

ROTMISTRZ

Prawdę mówiąc

I bez dodatków, idziemy zagarnąć

Marny kęs ziemi, z którego krom sławy

Żaden nam inny nie przyjdzie pożytek.

Za parę mendli dukatów nie chciałbym

Wziąć go w dzierżawę, i pewnie by więcej

Nie przyniósł ani nam, ani Polakom,

Gdyby był w czynsz puszczony.

HAMLET

W takim razie

Polacy pewnie bronić go nie będą.

ROTMISTRZ

Już tam są ze swym wojskiem.

HAMLET

Wartoż tracić

Parę tysięcy dusz i dziesięć razy

Tyle dukatów za taki psi ogon?

Jest to, zaprawdę, ślepy wrzód pokoju

I pomyślności, który wewnątrz pęka

I ani znaku nie daje na zewnątrz,

Dlaczego człowiek umiera. Dziękujęć,

Mości rotmistrzu.

ROTMISTRZ

Bóg z wami, panowie.

Wychodzi.

ROZENKRANC

Pójdziemyż dalej, mości książę?

HAMLET

Zaraz

Służyć wam będę. Idźcie trochę naprzód.

Wychodzą Rozenkranc i Gildenstern.

Jakże mnie wszystko oskarża i wszystko

Leniwej zemście mej bodźca dodaje!

Czymże jest człowiek, jeżeli najwyższym

Jego zadaniem i dobrem na ziemi

Jest tylko spanie i jadło? Bydlęciem,

Szczerym bydlęciem. Ten, co nas obdarzył

Tak dzielną władzą myślenia, że może

I wstecz, i naprzód poglądać, nie na to

Dał nam tę zdolność, ten udział boskości

Rozumem zwany, aby w nas jałowo

Leżał i butwiał. Jestli to więc skutkiem

Zwierzęcej, bydła godnej niepamięci,

Czy trwożliwego i drobiazgowego

Przewidywania, które ściśle biorąc,

Zawsze ma w sobie trzy części tchórzostwa,

A tylko jedną mądrości. Doprawdy,

Nie mogę tego pojąć, że aż dotąd

Mówię do siebie: trzeba to uczynić,

I kończę na tym, kiedy mi do czynu

Nie brak powodów, woli, sił i środków.

Przykłady, wielkie jak świat, stoją przecie

Przede mną; choćby to wojsko tak liczne

I tak zasobne, pod wodzą takiego

Młodego księcia, który, zapalony

Szlachetną żądzą sławy, lekceważy

Ukrytą szalę wypadków i chętnie,

Co jest doczesne i przemijające,

Na sztych wystawia hazardom zagładzie,

Za co? za marną łupinę orzecha.

Prawdziwie wielkim być to nie wojować

O byle głupstwo bez wielkiej przyczyny,

Lecz wielkomyślnie o źdźbło nawet walczyć,

Gdzie honor każe. I cóż ja wart jestem,

Ja, który ojca zgon, zhańbienie matki

Śpiąco przepuszczam? gdy oto ze wstydem

Widzę przed sobą bliską śmierć dwudziestu

Tysięcy ludzi, którzy dla chimery,

Dla widma sławy, w grób idą jak w łóżko,

Aby wywalczyć nikczemną piędź ziemi

Na której nie ma dość miejsca do walki

Ani dość darni, by skryła mogiły

Tych, co polegną. Bądź odtąd zażartą,

O wolo moja, albo wzgardy wartą!

Wychodzi.

Scena piąta

Elzynor. Pokój w zamku. Wchodzą Królowa i Horacy.

KRÓLOWA

Nie chcę jej widzieć.

HORACY

Natarczywie prosi

O możność wnijścia; stan jej budzi litość.

KRÓLOWA

Cóż jej jest?

HORACY

Ciągle wspomina o ojcu,

Słyszała, mówi, że świat krzywo idzie;

Wzdycha i chwyta się za serce; lada

Fraszka ją drażni; słowa jej bez związku

Nie określają niczego, jednakże

Zastanawiają; podnosi je słuchacz

I zszywa podług kroju własnych myśli;

Każdy zaś wyraz jej, obok wyrazu

Jej twarzy, ruchów i postawy, takie

Czyni wrażenie, że można by myśleć,

Iż jest w nim jakaś myśl, tylko zawiła

I bardzo smutna.

KRÓLOWA

Muszę z nią pomówić;

Mogłaby bowiem złym ludziom dać powód

Do niebezpiecznych przypuszczeń. Niech wnijdzie.

Horacy wychodzi.

Chora ma dusza każdą rzecz powszednią

Złowrogich następstw sądzi przepowiednią,

Jak głupio w trwodze występek przesadza,

Że drżąc przed zdradą sam się prawie zdradza.

Horacy wprowadza Ofelię.

OFELIA

Gdzie jest ozdoba majestatu Danii?

KRÓLOWA

Czego chcesz, luba Ofelio?

OFELIA

śpiewa

Po czym ja cię poznam teraz,

O kochanku mój?

Płaszcz pielgrzymi, kij, sandały,

Twójże to jest strój?

KRÓLOWA

Niestety, kochane dziewczę, co znaczy ten śpiew?

OFELIA

Czy tak? nie, pani; posłuchaj tylko:

śpiewa

On zmarł, znikł z naszego grona;

Zmarł, opuścił nas;

U nóg Jego darń zielona,

W głowach zimny głaz.

Och! Och!

KRÓLOWA

Ależ, Ofelio.

OFELIA

Proszę cię, pani, słuchaj,

śpiewa

Całun jego, jak śnieg biały.

Król wchodzi.

KRÓLOWA

Ach, patrz, mój mężu.

OFELIA

śpiewa

Na całunie kwiat;

Choć go łzy nie opłakały,

Na mogiłę padł.

KRÓL

Jak się masz, śliczna panienko?

OFELIA

Dobrze;

Bóg wam zapłać. Mówią, że sowa była córką piekarza. Ach, panie! Wiemy, czym jesteśmy, ale nie wiemy, co się z nami stanie. Niech wam Bóg pomaga przy wieczerzy!

KRÓL

Marzy jej się o ojcu.

OFELIA

Nie mówmy już o tym, proszę; ale jak się was pytać będą, co to znaczy, to powiedzcie:

Dzień dobry, dziś święty Walenty.

Dopiero co świtać poczyna;

Młodzieniec snem leży ujęty,

A hoża doń puka dziewczyna.

Poskoczył kochanek, wdział szaty,

Drzwi rozwarł przed swoją jedyną

I weszła dziewczyna do chaty,

Lecz z chaty nie wyszła dziewczyną.

KRÓL

Nadobna Ofelio!

OFELIA

Dajmy pokój przysięgom; zaraz skończę:

Bezbożność to wielka; Bóg widzi,

Jak wielka w mężczyznach bezbożność!

Cny młodzian się tego nie wstydzi,

Gdy tylko nastręczy się możność.

Wszak nimeś cel życzeń otrzymał,

Przysiągłeś się ze mną ożenić!

To ona mu tak mówi, a on jej odpowiada:

I byłbym był słowa dotrzymał,

Lecz trzeba ci było się cenić.

KRÓL

Jak dawno ona w tym stanie?

OFELIA

Jeszcze się wszystko naprawi, mam nadzieję. Tylko cierpliwości! Ale nie mogę nie zapłakać, pomyślawszy, że go mają złożyć w zimną ziemię. Mój brat dowie się o tym, a zatem dziękuję państwu za dobrą radę. Niech powóz zajeżdża! Dobranoc, panie; dobranoc, śliczne panie, dobranoc, dobranoc.

Wychodzi.

KRÓL

Idź waćpan za nią, niech jej pilnie strzegą.

Horacy wychodzi.

Jest to trucizna głębokiej boleści,

Której śmierć ojca źródłem. O Gertrudo!

Gertrudo! ziszcza się na nas ta prawda,

Że kiedy kogo nawiedzają smutki,

To nigdy luzem, a zawżdy gromadnie.

Naprzód zabójstwo jej ojca, następnie

Wyjazd twojego syna, nieszczęsnego

Sprawcy własnego swojego wygnania;

Głuche szemranie ludu, uprzedzone

I złem brzemienne żywiącego myśli

Z powodu śmierci cnego Poloniusza,

Którego skore pochowanie było

Niedorzecznością z naszej strony; teraz

To biedne dziewczę, wyzute z szlachetnej

Władzy rozumu, bez której jesteśmy

Lalkami tylko albo zwierzętami;

Nareszcie, i to jedno tyle waży

Co tamto wszystko, brat jej potajemnie

Powraca z Francji, karmi się zdumieniem,

Kryje się w chmurach i nadstawia ucho

Donosicielom, którzy jadowite

O śmierci ojca wdmuchują mu wieści -

Wieści z uszczerbkiem naszym, przeciw którym

Zastanowienie, ubogie w dowody,

Nic nie podoła. O Gertrudo, zbieg ten

Wypadków, na kształt kilkuramiennego

Narzędzia śmierci, z wielu stron od razu

Zabójczą ranę mi zadaje. Zgiełk zewnątrz.

KRÓLOWA

Przebóg!

Cóż to za hałas?

Wchodzi jeden z Dworzan.

KRÓL

Hola! Szwajcarowie!

Gdzie oni? Niechaj drzwi pilnie obsadzą.

Skąd ten zgiełk?

DWORZANIN

Chroń się, miłościwy królu,

Ocean, z łoża swojego wybiegły,

Nie chłonie z większą gwałtownością nizin,

Jako Laertes na czele powstańców

Straż twą powala. Lud go głosi panem;

I jakby świat był dopiero w zawiązku,

Przeszłość zatarta, zapomniany zwyczaj,

Te słów hamulce i wszelkiej swawoli,

Słychać wołanie: "Wybierajmy króla!

Laertes królem!" Czapki, dłonie, usta

Ze wszech stron wtórzą temu okrzykowi:

"Laertes królem! Wiwat król Laertes! "

KRÓLOWA

Jak ujadają za fałszywym wiatrem!

O, pod trop gonisz; podła duńska psiarnio!

KRÓL

Drzwi wyłamano.

Laertes wchodzi uzbrojony, za nim Duńczycy.

LAERTES

Gdzie ten król? - Stańcie owdzie, przyjaciele.

DUŃCZYCY

Pozwól nam także wejść.

LAERTES

Nie wchodźcie, proszę.

DUŃCZYCY

Będziem posłuszni.

Cofają się za drzwi.

LAERTES

Dziękuję wam; stójcie

Przy drzwiach na straży. - Nienawistny królu,

Oddaj mi ojca!

KRÓLOWA

Z wolna, Laertesie,

Zbierz trochę zimnej krwi.

LAERTES

Kropla krwi zimnej

Byłaby we mnie świadectwem bękarctwa,

Urągowiskiem przeciw memu ojcu,

Zakałem, który by piętno bezwstydu

Wyrył na czystym czole matki mojej.

KRÓL

Jakiż cię powód skłania, Laertesie,

Tak buntowniczo przeciw nam powstawać?

Odstąp, Gertrudo, nie lękaj się o nas;

Taka jest bowiem boskość majestatu,

Że zdrada, choćby nie wiedzieć co chciała,

Tępi o niego swój pocisk. -

Powiedz mi, Laertesie, co to znaczy? -

Gertrudo, daj mu pokój. - Mów, młodzieńcze.

LAERTES

Ty sam mów raczej: gdzie mój ojciec?

KRÓL

Umarł.

KRÓLOWA

Ale nie z jego winy.

KRÓL

Daj mu pokój.

Niech się wypyta do sytości.

LAERTES

Jakim

Sposobem umarł? Nie dam się omamić.

Do czarta z uległością! Niechaj w piekło

Pójdą przysięgi! Sumienie, powinność

Niech w najczarniejszej przepadną otchłani!

Urągam potępieniu. Na to przyszło,

Że oba światy niczym są w mych oczach:

Wszystko mi obojętne, bylem tylko

Sowicie pomścił ojca.

KRÓL

Któż ci broni?

LAERTES

Nikt w świecie, jego własna moja wola;

Możność zaś moją któremu tak urządzę,

Że z małą garścią środków wiele wskóra.

KRÓL

Chceszli się czegoś pewnego dowiedzieć

O śmierci ojca twego, Laertesie?

Jestże w twej zemście zapisana zguba

Zarówno jego przyjaciół i wrogów?

Tych, co zyskali, i tych, co stracili?

LAERTES

Niczyja, tylko jego nieprzyjaciół.

KRÓL

Chceszże ich poznać?

LAERTES

Przyjaciołom jego

Szeroko moje otworzę ramiona

I, jak pelikan dzielący się życiem,

Obdzielę ich krwią moją.

KRÓL

Teraz mówisz,

Jak nieodrodny syn i prawy szlachcic.

Żem ja nie winien śmierci twego ojca,

Owszem, najmocniej nią jestem dotknięty,

To się okaże wnet rozwadze twojej

Tak jasne jak dzień oczom.

DUŃCZYCY

za sceną

Puśćcie ją!

LAERTES

Co to jest? Skąd ten hałas?

Ofelia wchodzi, fantastycznie ubrana w kłosy i kwiaty.

O wściekłości!

Spal mi mózg! Soli łez, straw mi zmysł wzroku!

Na Boga! Za to twoje obłąkanie

Ciężką zapłatę ściągnę z jego sprawców,

Tak, że aż szala od jej wagi całkiem

Na dół opadnie. O majowa różo!

Kochane dziewczę, luba siostro, wdzięczna

Moja Ofelio! Boże! czy podobna,

Aby dziewczęcy umysł był tak wątły

Jak życie starca? Miłość uszlachetnia

Naturę ludzką, gdy zaś ta szlachetna,

Wtedy zamyka najlepszą swą cząstkę

W grobie tych, których kochała.

OFELIA

śpiewa

Pochłonęła go zimna mogiła,

Pieszczoty moje, nie ma was już!

I na grób jego ściekło łez siła.

Bądź zdrów, mój gołąbku!

LAERTES

Gdybyś przy zdrowych zmysłach chciała kogo

Zagrzać do zemsty, wymowniej byś tego

Dopiąć nie mogła.

OFELIA

Trzeba wam mówić pacierz po nim, skoro mówicie, że już po nim. Nieprawdaż, jak się to ładnie składa? Fałszywy to sługa, który uwiódł córkę swego pana.

LAERTES

Ten nonsens więcej wart niż sensowność.

OFELIA

do Laertesa

Oto rozmaryn na pamiątkę; proszę cię, luby, pamiętaj; a to bratki, żebyś o mnie myślał.

LAERTES

Przezorny obłędzie! Niezapomnienie łączysz do pamięci.

OFELIA

do Króla

Oto koper dla was i orliki.

do Królowej

Oto ruta; część jej wam daję, a część sobie zachowam; w niedzielę możemy ją nazywać zielem łaski, ale ty swoją rutkę musisz nosić trochę inaczej niż ja. Oto stokrotki. Rada bym wam dać i fiołków, ale mi wszystkie ze śmiercią ojca powiędły. Mówią, że szczęśliwie skończył.

śpiewa

Bo luby mój Jasio to skarb mój jedyny.

LAERTES

Tęsknotę, smutek, boleść, piekło samo

Zamienia ona w wdzięk i lubość.

OFELIA

śpiewa

Czyliż on już nie powróci?

Czyliż on już nie powróci?

Nie, nie on śpi w grobie:

Zaśnij i ty sobie,

Już on nigdy nie powróci.

Śnieżną była jego broda,

Włos na głowie cały mleczny;

Już po nim, już po nim

Na próżno łzy ronim.

Boże, daj mu pokój wieczny!

i wszystkim dobrym chrześcijanom!

Będę się za was modliła. Bóg z wami!

Wychodzi.

LAERTES

Boże! Ty patrzysz na to?

KRÓL

Laertesie,

Muszę podzielić z tobą to cierpienie,

Chyba mi prawa do tego zaprzeczysz,

Ustąp tymczasem. Wybierz, kogo zechcesz,

Spośród przyjaciół swych nąjzaufańszych,

Niech ten rozsądzi nas, jeśli mię uzna

Winnym w tej sprawie bądź wprost, bądź pośrednio,

Natychmiast oddam ci na satysfakcję

Tron, państwo, życie, wszystko, co posiadam;

W przeciwnym razie ty twoją zranioną

Duszę cierpliwie porucz naszej pieczy,

A wtedy razem pomyślimy nad tym,

Jakby ją spełna zaspokoić.

LAERTES

Zgoda, Ta jego nagła śmierć, ten cichy pogrzeb,

Bez żadnych oznak, szpady ani herbów,

Bez ceremonii, bez pompy pogrzebu.

Wszystko to woła na mnie wniebogłosy

O ścisłe śledztwo.

KRÓL

Sprostasz temu snadnie;

Gdzie zaś jest wina, tam niech kara spadnie.

Chodź ze mną.

Wychodzą.

Scena szósta

Inny pokój w zamku. Horacy i jego Sługa.

HORACY

Co to za ludzie, co chcą mówić ze mną?

SŁUGA

Są to majtkowie, panie; mają, mówią,

Listy do pana.

HORACY

Wpuść ich.

Sługa wychodzi.

Nie wiem, kto by

Spomiędzy całej rzeszy tego świata,

Mógł pisać do mnie, jeżeli nie Hamlet.

Majtkowie wchodzą.

PIERWSZY MAJTEK

Bóg wam pomagaj, panie.

HORACY

I wam nawzajem.

PIERWSZY MAJTEK

Pomoże, jeżeli mu się podoba. Oto list do was, jeżeli tylko miano wasze Horacy, jak nas o tym zapewniono. Oddał nam go jakiś poseł wyprawiony do Anglii.

HORACY

czyta

"Horacy,

jak tylko ten list przeczytasz, dopomóż oddawcom jego dostać się do króla, mają oni pismo i do niego. Zaledwieśmy przebyli dwa dni na morzu, gdy silnie uzbrojony statek korsarski wyprawił na nas łowy. Ponieważ miał nad nami w żaglach przewagę, zmuszeni byliśmy stawić mu czoło i przyjąć bitwę, wśród której wrzenia wskoczyłem na ów statek. W tejże chwili piraci oddalili się od naszego okrętu i tym sposobem sam jeden zostałem ich jeńcem. Obeszli się ze mną, jak poczciwym łotrom przystoi; ale wiedzieli, co czynią; muszę się im za to dobrze wywdzięczyć. Postaraj się, aby król odebrał to, co doń piszę, i śpiesz do mnie tak chyżo, jak gdybyś uciekał przed śmiercią. Mam ci coś do powiedzenia na ucho, co cię w oniemienie wprawi, a przecież słowa będą tu tylko cieniem rzeczy samej. Ci dobrzy ludziska doprowadzą cię do miejsca, gdzie się znajduję. Rozenkranc i Gildenstern peregrynują do Anglii; o nich także mam ci wiele do powiedzenia. Bądź zdrów.

Twój, jak go znasz, Hamlet "

Chodźcie, ułatwię drogę tamtym listom,

O ile tylko będę mógł najprędzej,

Byście tym prędzej mnie zaprowadzili

Do tego, co je wam oddał.

Wychodzą.

Scena siódma

Inny pokój tamże. Król i Laertes.

KRÓL

Teraz mię musisz w sądzie swym rozgrzeszyć

I w sercu swoim umieścić przyjaźnie,

Skoroś jawnego nabrał przekonania,

Że ten, co zabił twego ojca, godził

Na własne moje życie.

LAERTES

Rzecz widoczna;

Nie mogę sobie tylko wytłumaczyć,

Dlaczego przeciw tym jego knowaniom,

Tak karygodnym i wyrodnym razem,

Nie przedsięwziąłeś, panie, żadnych środków

Jak ci to własne twoje bezpieczeństwo,

Monarsza godność, mądrość, wszystko zgoła

Powinno było radzić?

KRÓL

O, z dwóch przyczyn,

Które ci może wydadzą się błahe,

Dla mnie są jednak bardzo ważne. Najprzód,

Królowa, matka jego, żyje prawie

Jego widokiem, a ja, niech to będzie

Słabość lub cnota, tak dalece jestem

Ciałem i duszą do niej przywiązany,

Że jako gwiazda w jednej tylko sferze

Krążąca, przez nią się tylko poruszam.

Drugą przyczyną, dla której go jawnie

Skarcić nie mogłem, była miłość ludu,

Która usterki jego topi w sobie.

I, jako owo źródło drzewo w kamień,

Zmienia naganę w chwalbę. Strzały moje

Za tępe przeciw takiemu wiatrowi,

Byłyby w łuk mój powróciły nazad,

Zamiast dosięgnąć, gdzie bym je był posłał.

LAERTES

Tak więc straciłem najlepszego ojca;

Siostrę znajduję pchniętą w głąb rozpaczy.

Siostrę, ach! której szanowne przymioty

(Jeżeli można chwalić, co minione)

Wyzywająco jaśniały na szczycie

Widowni wieku. Ależ przyjdzie chwila

Mej zemsty.

KRÓL

Możesz być o to spokojny,

Nie sądź, ażebym był z tak miękkiej gliny,

Iżbym pozwolił się niebezpieczeństwu

Targać za brodę i miał to za fraszkę.

Wkrótce ci powiem coś więcej. Kochałem

Twojego ojca, kocham też i siebie:

To ci powinno dać do zrozumienia!

Wchodzi Pokojowiec.

Co tam masz?

POKOJOWIEC

Listy od księcia Hamleta:

Ten do was, panie, a ten do królowej.

KRÓL

Od kogo? Od Hamleta? Któż je przyniósł?

POKOJOWIEC

Jacyś majtkowie, panie; tak przynajmniej

Mówił mi Klaudio, który je odebrał

I mnie doręczył. Ja ich nie widziałem.

KRÓL

Zostaw nas; słuchaj listu, Laertesie.

Wychodzi Pokojowiec, Król czyta.

"Pospieszam waszą królewską wielkość uwiadomić, żem nago na jej ziemię wysadzony został. Jutro prosić będę o pozwolenie ujrzenia jego królewskiego oblicza i wtedy, wybłagawszy sobie najprzód waszej wielkości przebaczenie, będę miał honor zdać jej sprawę z wypadku, który spowodował mój nagły i osobliwszy powrót. Hamlet"

Co się to znaczy? Wróciliż i tamci?

Czyli też to jest tylko jakiś podstęp?

LAERTES

Nie poznajeszli, panie, kto to pisał?

KRÓL

Ręka Hamleta. Nago - i w przypisku

Stoi: "Sam jeden". Rozumiesz to waćpan?

LAERTES

Bynajmniej. Ale niech wraca! Raźnieje

Chore me serce na myśl, że niebawem

Będę mu w ucho mógł wtłoczyć te słowa:

"Tyś to jest tego sprawcą".

KRÓL

Skoro tak jest -

A czyżby mogło być inaczej? - chceszże

Posłuchać mojej rady, Laertesie?

LAERTES

I owszem, panie; pod warunkiem jednak,

Aby tej rady celem nie był pokój.

KRÓL

Twój własny tylko. Jeśli on, wstręt czując

Do tej podróży i niełatwo skłonny

Znów ją przedsiębrać, istotnie powrócił,

Mam ja nań inny środek w pogotowiu,

Który nie może chybić; śmierć zaś jego

Nie ściągnie ani cienia podejrzenia,

I sama nawet matka jego nazwie

To dzieło skutkiem trafu.

LAERTES

Radź więc, panie.

Chętnieć posłusznym będę, i tym chętniej,

Jeżeli będę mógł być wykonawcą

Tego pomysłu.

KRÓL

O toć właśnie idzie.

Od czasu twego wyjazdu, szeroko

Wobec Hamleta mówiono o pewnym

Talencie, w którym masz być celujący.

Wszystkie zdolności twoje razem wzięte

Nie obudzały w nim tyle zazdrości

Ile ta jedna, najmniej w moich oczach

Ceny mająca.

LAERTES

Jakaż to jest zdolność?

KRÓL

Błaha jak wstążka, którą sobie młodzież

Zdobi kapelusz, jednakże potrzebna;

Lekki, swobodny strój przystoi bowiem

Rześkiej młodzieży, tak jak ciepłe futro,

I długa suknia późnemu wiekowi,

Bo mu przyczynia zdrowia i powagi.

Był tu przed paru miesiącami pewien

Normandzki rycerz; widziałem Francuzów

Służyłem nawet kiedyś między nimi;

Mistrze to w konnej jeździe; ale ten był

Diabłem wcielonym; przyrasta! do siodła

I tak cudownie zażywał rumaka,

Że koń i jeździec zdawali się w jednej

Formie ulani. Co bądź o tym kunszcie

Pomyśleć mogłem, wszystko niższym było

Od tego, czego ów zuch dokazywał.

LAERTES

Normandczyk, mówisz, panie?

KRÓL

Tak. Normandczyk.

LAERTES

Lamond! jak żyw tu stoję!

KRÓL

Ten sam.

LAERTES

Lamond.

Od razu go poznałem. On jest chlubą,

Istnym klejnotem swojego narodu.

KRÓL

Ten tedy Lamond szeroko i długo

Rozwodził się nad tobą, Laertesie.

I tak wynosił twą biegłość i zręczność

W robieniu bronią, zwłaszcza też rapierem,

Że, wnosząc, z jego opisu, ciekawy

Byłby to widok, gdyby ci kto sprostał.

Spomiędzy jego współziomków najpierwsi,

Mówił, fechmistrze stracili przytomność,

Oko i zwinność w spotkaniu się z tobą.

Opowiadanie to wzbudziło taką

Zawiść w Hamlecie, że niczego odtąd

Nie pragnął, jeno twojego powrotu

I spróbowania się z tobą na ostrze.

Otóż więc...

LAERTES

Cóż więc, panie?

KRÓL

Laertesie,

Kochałżeś ojca? albo jestżeś tylko

Pokrowcem żalu, postacią bez serca?

LAERTES

Dlaczego się mnie, panie, o to pytasz?

KRÓL

Nie przeto, abym w wątpliwość podawał

Twoją ku niemu miłość lecz dlatego,

Iż wiem, że miłość jest dziecięciem czasu;

A doświadczenie uczy mnie codziennie,

Że czas miarkuje jej siłę i zapał.

Płomień miłości zawżdy mieści w sobie

Coś na kształt knota, co moc jego tłumi,

I w jednostajnym nic nie trwa wigorze;

Bo wigor, z zbytku krwi dostając pleury,

Własnym nadmiarem zabity zostaje.

Kto chce, powinien wraz to, co chce, spełnić;

Bo to "chce" zmienne tyle napotyka

Tam i szkopułów, ile jest na świecie

Ramion, języków i przygód, a później

Owo "powinien" staje się niewczesnym

Westchnieniem, które, niosąc ulgę, szkodzi.

Lecz wróćmy w sam rdzeń wrzodu: Hamlet wraca,

Cóż chcesz przedsięwziąć, aby się okazać

Nie w słowach, ale w czynie dobrym synem?

LAERTES

Podciąć mu gardło na środku kościoła.

KRÓL

Zemsta, zaiste, nie może znać granic

I żadne miejsce uświęcać mordercy;

Chceszli się jednak zemścić, Laertesie,

Zamknij się na czas jakiś w swym pokoju.

Hamlet przybywszy dowie się, żeś wrócił.

Głosić będziemy przed nim twoją zręczność

I sławę, którą ci zrobił ów Francuz,

W dubelt powleczem werniksem. Wyjdź wtedy

I przyjm spotkanie się z nim, do którego

Znajdziesz sposobność. Jego lekkomyślność,

Niepodejrzliwość i szlachetność sprawią,

Że nie obejrzy kling, z łatwością zatem,

Chociażby trochę używszy podstępu,

Będziesz mógł wybrać rapier nie stępiony

I umiejętnym pchnięciem odwetować

Śmierć ojca.

LAERTES

Zrobię tak i dla pewności

Nabalsamuję ostrze mego miecza.

Nabyłem od pewnego szarlatana

Taką maść, że gdy nóż w niej umaczany

Najmniej zadraśnie żyjącą istotę,

Nie ma pomiędzy najzbawienniejszymi

Ziołami środka, który by potrafił

Uchronić ją od śmierci. Tym to jadem

Miecz mój omaszczę; niech go drasnę tylko,

Już będzie po nim.

KRÓL

Rozważmy to głębiej

I baczmy, jakie nam okoliczności

I czas w tej mierze mogą dać poparcie;

Bo gdyby to nas miało zawieść, gdyby

Plan nasz chybiony miał wypłynąć na wierzch,

Lepiej by go zaniechać. Trzeba zatem,

Aby ten projekt miał w odwodzie drugi,

Który w potrzebie przyszedłby mu w pomoc.

Czekaj - pomyślmy trochę. Uroczysty

Postawię zakład na kartę twej sztuki;

A potem - potem... Ha! wiem już, co robić.

Gdy was bój znuży, tak że się aż obu

Czuć da pragnienie (ostro żgaj dlatego),

I gdy on zechce czego do ochłody,

Wtedy podadzą mu puchar, z którego

Jeden łyk, w razie gdyby jakim trafem

Uszedł twojego zatrutego ciosu,

Da nam skuteczny sukurs! Skąd ta wrzawa?

Wchodzi Królowa.

Co to jest, droga małżonko?

KRÓLOWA

Nieszczęścia

Nawałem biegną jedne za drugimi

Laertes, siostra twoja utonęła.

LAERTES

Przebóg!

Gdzie?

KRÓLOWA

Owdzie nad potokiem stoi

Pochyła wierzba, której siwe liście

W lustrze się czyste przeglądają wody.

Tam ona wiła fantastyczne wieńce

Z pokrzyw, stokrotek, jaskrów i podłużnych

Karmazynowych kwiatów, którym nasi

Sprośni pasterze szpetną dają nazwę,

A zaś dziewice w skromności je zowią

Palcami zmarłych. Otóż chcąc zawiesić

Jeden z tych wianków na zwisłej gałęzi,

Nie dość ostrożnie wspięła się na drzewo.

Złośliwa gałąź złamała się pod nią.

I z kwiecistymi trofeami swymi

Wpadło w toń biedne dziewczę. Przez czas jakiś

Wzdęta sukienka niosła ją po wierzchu

Jak nimfę wodną i wtedy, nieboga,

Jakby nie znając swego położenia

Lub jakby czuła się w swoim żywiole,

Śpiewała starych piosenek urywki,

Ale niedługo to trwało, bo wkrótce

Nasiąkłe szaty pociągnęły z sobą

Biedną ofiarę ze sfer melodyjnych

W zimny muł śmierci.

LAERTES

A więc utonęła?

KRÓLOWA

Niestety!

LAERTES

Biedna Ofelio, za wiele

Masz już wilgoci, wstrzymam więc łzy moje,

A jednak jest to rzecz ludzka, natura

Żąda praw swoich na przekór wstydowi;

Gdy te strumienie ściekną, zniewieściałość

Wyjdzie wraz z nimi z serca.

Żegnam cię, panie, mam w ustach wyrazy,

Które płomieniem rade by wybuchnąć;

Ale je gasi to dzieciństwo.

Wychodzi.

KRÓL

Idźmy

Za nim, Gertrudo. Ten wypadek może

Na nowo zażec jego wściekłość, którą

Z takim mozołem ledwie uśmierzyłem.

Idźmy więc za nim.

Wychodzą.